Ukryte niebezpieczeństwo współczesnego niedożywienia – z Jakubem Přibylem – Trime Podcast #09

Transkrypcja podcastu:

[00:00:05] Gospodarz
Rozpoczyna się kolejny odcinek podcastu Trime, witajcie. Tym razem trochę inaczej niż to, do czego mogliście się przyzwyczaić w poprzednich odcinkach. Dzisiaj jestem tu tylko ja, a ze mną Jakub Přibyl. Cześć, Jakub

[00:00:17] Jakub
Cześć.

[00:00:18] Gospodarz
Kuba, jako jeden z założycieli sklepu internetowego Trime i strony internetowej trime.cz, pierwotnie miał tu być Martin Jelínek, ekspert ds. żywienia, który stworzył nawet aplikację śledzącą, czy dana osoba otrzymuje wystarczającą ilość składników odżywczych. Ponieważ jednak niestety nie mógł się dzisiaj pojawić, pomyśleliśmy, że nagramy coś, co również może Cię zainteresować, a mianowicie najczęstsze praktyczne pytania dotyczące niedożywienia. To temat, który jest Ci dobrze znany, Kubo, i na którym obecnie skupia się Trime, a o którym niewiele się mówi. Zacznijmy więc od początku, Kubo, i zdefiniujmy, co oznacza niedożywienie w naszym, powiedzmy, europejskim kontekście.

[00:01:05] Jakub
W najszerszym ujęciu jest to stan, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych, ich spożycie jest niewystarczające lub zdolność organizmu do wykorzystywania tych składników odżywczych jest upośledzona, czy to z powodu nadmiaru innych substancji, czy też czynników związanych ze stylem życia.

[00:01:25] Gospodarz
Jak więc rozpoznać niedożywienie? Jak je zdefiniować? A co ważniejsze, jak rozpoznać objawy? Czy w ogóle możemy powiedzieć, że występują symptomy?

[00:01:36] Jakub
To dobre pytanie, ponieważ większość ludzi kojarzy niedożywienie ze stereotypowym obrazem głodu u afrykańskich dzieci, co z pewnością wywołuje silne emocje. Ale u mnie silne emocje budzi również nasze współczesne, europejskie, lub powiedzmy, utajone niedożywienie, rodzaj ukryty, którego na pierwszy rzut oka można nie rozpoznać, ponieważ nie objawia się żadnymi objawami klinicznymi. W rzeczywistości rozwija się ono po cichu przez lata, zanim ostatecznie osiągnie stadium kliniczne. Trzeba więc postrzegać je jako proces, który przechodzi przez różne fazy. Faza przedutajona niedożywienia oznacza zasadniczo, że organizm wyczerpuje swoje zapasy witamin, minerałów i innych składników odżywczych bez odpowiedniego ich uzupełniania. Funkcjonujesz więc normalnie, wykonujesz podstawowe codzienne czynności, ale nie uzupełniasz ich już prawidłowo. To przechodzi w fazę utajoną, w której możesz zauważyć odchylenia od tego, co uznasz za optymalny stan zdrowia. Na przykład możesz czuć się bardziej zmęczony, mieć bóle głowy, bóle stawów, przewlekłe stany zapalne, a organizmowi naprawdę brakuje tych składników odżywczych. Może więc objawiać się subiektywnie, a także można to wykryć w biochemii, poprzez zmiany w wynikach badań krwi, coś w tym stylu. Następnie przechodzi w fazę kliniczną, gdzie faktycznie objawia się jako poważniejszy problem zdrowotny. Nie mówimy jeszcze o klasycznej awitaminozie, gdzie występuje niedobór witaminy, który powoduje coś takiego jak szkorbut, niedobór witaminy C, beri-beri, pelagra, kurzą ślepotę, krzywicę czy kretynizm – te schorzenia występują zazwyczaj w krajach rozwijających się, ale u nas często spotykamy się z hipowitaminozą.

[00:03:35] Gospodarz
Czyli to jest tak naprawdę faza utajona, załóżmy?

[00:03:37] Jakub
Najczęściej jest w fazie utajonej. Teraz zmienia się tylko pod względem nasilenia, tego, jak bardzo się nasila, ile odpoczywasz, jak dobrze się odżywiasz, a to już kwestia przypadku.

[00:03:48] Gospodarz
Powszechnie uważa się, że muszę jeść określoną liczbę kalorii, żeby czuć się dobrze, a kiedy chcę przytyć, muszę przyjmować więcej kalorii, niż spalam, a jeśli chcę schudnąć, muszę jeść mniej. Jaki wpływ ma na to niedożywienie? Ponieważ w niektórych przypadkach, przy niedożywieniu, można jeść ogromną ilość kalorii i nadal być niedożywionym.

[00:04:17] Jakub
Tak, może być jeszcze gorzej. Nadmiar jednego składnika może bowiem wyczerpać inne witaminy i minerały, zwiększając zapotrzebowanie na te składniki odżywcze. Dzieje się tak u sportowców, a także u osób otyłych. Na przykład, niedawno w szpitalu spotkałem 16-letniego chłopca, ważącego 135 kilogramów, który był niedożywiony, więc musieli mu podać żywienie dojelitowe, czyli po prostu napoje. Musiał pić, tak jak w przypadku głodu w Afryce, ale tutaj to bardzo silne emocje, ponieważ dzięki płynnemu odżywianiu jego życie jest ratowane, ponieważ jest w stanie ostrego zagrożenia. Ale tutaj jest dość podobnie.

[00:05:07] Gospodarz
Tak więc, to faktycznie objawia się tym, że dana osoba ma znaczną nadwagę…

[00:05:14] Jakub
Dokładnie, ludzie często tego nie kojarzą. Jesz więc codziennie, ale z punktu widzenia składu pożywienia nie zaspokaja to zapotrzebowania organizmu na mikroelementy.

[00:05:28] Gospodarz
Wiemy zatem, jak może powstać lub się objawić niedożywienie. Czy ktoś jest bardziej podatny na niedożywienie niż inni? Może powinniśmy spojrzeć na to z perspektywy zawodów lub rodzaju wykonywanej pracy. Weźmy na przykład menedżera, który zazwyczaj siedzi osiem godzin lub nawet dłużej przy komputerze, czy to w domu, czy w biurze, a ruch ten ma miejsce rano przed pracą lub ewentualnie po pracy, kiedy sobie o tym przypomni, kiedy jest na tyle zmęczony, że może od razu położyć się spać. Jak więc ktoś taki staje się podatny na niedożywienie?

[00:06:10] Jakub
To skomplikowane pytanie, brzmi prosto, ale będą grupy substancji, których brakuje większości ludzi. A potem będą substancje, na które zapotrzebowanie może być większe ze względu na styl życia. Sportowiec będzie potrzebował czegoś innego niż osoba z nadmiarem pustej energii lub cukru. Na przykład może potrzebować więcej chromu, witaminy K2. To są pytania bardziej eksperckie, w których musielibyśmy omówić konkretne profile żywieniowe. Więc nie mogę…

[00:06:49] Gospodarz
Weźmy pod uwagę przeciętną osobę, powiedzmy kogoś z typową dietą, której nauczono jeść pięć razy dziennie, więc je pięć razy dziennie, prawda? I teraz, czy taka osoba realistycznie może wpaść w kategorię niedożywienia utajonego?

[00:07:12] Jakub
Jestem pewien, że mogą. To prawdziwa, codzienna rzeczywistość. Musisz przyjrzeć się, jak ta dieta naprawdę wygląda. Żartowaliśmy przed nagraniem, ale jeśli twoja dieta składa się z takich rzeczy jak pasztecik z kiełbasą, pizza, mielone mięso w mące, na przykład hamburger – to szczyt gastronomii, ale nie dostarcza ci to wielu składników odżywczych. Więc jeśli to jest podstawa twojej diety, masz problem i nie ma znaczenia, jak często grasz w golfa czy chodzisz do lasu. Bo podstawa twojej diety nie jest prawidłowa.

[00:07:48] Gospodarz
A tym fundamentem jest oczywiście sama dieta. Czy możemy też mówić o pustych kaloriach?

[00:07:54] Jakub
Oczywiście, gdy dieta opiera się na żywności, która jest prawdziwym śmieciowym jedzeniem i technologiach fast food, zwiększa to zapotrzebowanie na niektóre mikroskładniki odżywcze, ponieważ organizm jest obciążony metabolizmem przetworzonych tłuszczów i cukrów prostych. Organizm nie ewoluował, aby sobie z tym poradzić. Od kilku dekad żywimy się żywnością przemysłową. Spróbujmy…

[00:08:23] Gospodarz
Przyjrzyjmy się, jak można uniknąć, powiedzmy, niedożywienia. Co tak naprawdę należy zrobić, aby zapobiec popadnięciu w niedożywienie utajone, do którego, jak sądzę, większość z nas jest podatna, a przynajmniej ma do niego predyspozycje? Jak możemy się upewnić, że nie dojdziemy do tego etapu?

[00:08:46] Jakub
Dla mnie to suplementacja i kropka. Bo powszechnie mówi się, że podstawą jest zróżnicowana dieta, ale spójrzmy na to realistycznie. Jeździsz samochodem, gapisz się w ekrany całymi dniami, masz siedzącą pracę, nie wystawiasz się na słońce, a o niedoborze witaminy D już mówiliśmy – nawet gdybyś cztery razy w roku wyjeżdżał na 14-dniowe wakacje do jakiegoś egzotycznego kraju, to i tak nie pokryłoby to twojego zapotrzebowania na witaminę D.

[00:09:26] Gospodarz
A teraz weźmy przeciętnego człowieka, prawda? Kogoś, kto spędza dzień w biurze.

[00:09:30] Jakub
A teraz wyobraź sobie, że nie masz warunków, żeby wyjechać na wakacje i się zregenerować, więc jesteś z tym związany przez cały rok. A potem, może w weekendy, latem, od czasu do czasu możesz się opalać, ale przez większość roku masz kłopoty, ponieważ jest to powiązane z całym szeregiem procesów odpornościowych i ogólnie z regulacją organizmu.

[00:09:56] Gospodarz
No dobrze, suplementy – jedno, ale nie każdy jest do nich przyzwyczajony. To znaczy, że trzeba się do nich jakoś przyzwyczaić, wiem o tym… albo przynajmniej wyrobić w sobie nawyk. Czy są jakieś zalecenia, powiedzmy, dotyczące suplementów na początek, żeby nie zaczynać od ośmiu tabletek dziennie?

[00:10:19] Jakub
Rozmawialiśmy o tym w poprzednich odcinkach. Oczywiście, celem jest, żeby zacząć trochę myśleć o tym, co jem i czego mi tak naprawdę brakuje. To już wymaga pewnej wiedzy, a przynajmniej doświadczenia, więc...

[00:10:34] Gospodarz
Czyli pewnie powinnam zrobić listę tego, co jem w ciągu tygodnia?

[00:10:39] Jakub
Dokładnie. Najlepiej dokładnie przyjrzeć się temu, co spożywałeś w ciągu tygodnia. Jeśli zauważysz, że Twoja dieta nie jest wystarczająco urozmaicona, jeśli chodzi o podstawowe produkty, że nie jesz dwóch porcji warzyw dziennie, to nie dostarczasz sobie wysokiej jakości źródeł białka – czyli mięsa, i to nie tylko piersi z kurczaka czy chudego mięsa, ale także takich rzeczy jak podroby, podroby, kości, buliony. Ważne jest, aby dbać o to w odpowiednio zróżnicowany sposób. Nie spożywasz roślin strączkowych, jajek, albo spożywasz je tylko okazjonalnie, więc…

[00:11:18] Gospodarz
A może masz za dużo jednej rzeczy?

[00:11:20] Jakub
Wręcz przeciwnie, możesz mieć nadmiar jednej konkretnej rzeczy. Jeśli więc zrównoważysz te podstawowe elementy i będziemy mogli porozmawiać o tym, jak powinna wyglądać ta równowaga, ta wystarczająca różnorodność podstawowych produktów spożywczych, możemy to dość szybko połączyć. Ale nawet wtedy nadal będziesz mieć problemy z przyjmowaniem niektórych witamin, które zostały utracone z naszego łańcucha pokarmowego. Po prostu dlatego, że zmieniły się warunki, w których żyjemy. W przeszłości tak nie było. Zatem twój mikrobiom się zmienia, nie syntetyzujesz wystarczającej ilości witaminy K2, wzrasta długotrwały stres, więc będziesz mieć większe zapotrzebowanie na pewne czynniki, które to kompensują – na przykład magnez, chrom.

[00:12:13] Gospodarz
Co to dokładnie oznacza? Jeśli dobrze rozumiem, masz na myśli, że nawet jeśli mam lepiej zbilansowaną dietę, nadal nie mogę unikać suplementów?

[00:12:22] Jakub
No cóż, można by się bez nich obejść, ale w tej utajonej formie niedożywienia, bo nie boli, nie jest widoczne. Człowiek się do tego stanu przyzwyczaja. A gdybyśmy mieli mówić o tym, co możesz zrobić dla siebie, żeby naprawdę żyć życiem, o którym mówimy… Nie będę mówił o kimś, kto jest wysoko w górach, zanurzony w naturze, ćwiczy…

[00:12:46] Gospodarz
No cóż, mówimy o człowieku z miasta...

[00:12:48] Jakub
Mówimy o nas. Więc nawet jeśli chodzisz na trening trzy razy w tygodniu, to tylko podstawa. 10 000 kroków dziennie nie załatwi sprawy. To tylko podstawa, a mimo to mamy problem z jej przestrzeganiem. Dlatego naprawdę uważam, że suplementacja, wzbogacenie naszego stylu życia, przyniesie korzyści każdemu, kto potrafi się na niej skupić.

[00:13:15] Gospodarz
A teraz przejdźmy do przeciwnego bieguna. Jeśli niedożywienie już wystąpiło, czy to z powodu nadwagi, czy z innego powodu, czy może tylko w fazie utajonej, jak można z tego wyjść? Zakładam, że nie wystarczy zmienić diety w przyszłym tygodniu i czuć się dobrze?

[00:13:38] Jakub
Jeśli problem już się rozwinął, tzn. zauważasz, że coś jest nie tak, źle się czujesz, to warto rozważyć terapeutyczne dawki witamin i minerałów. I zdecydowanie powinien się tym zająć specjalista.

[00:13:57] Gospodarz
Ale to jest chyba ten moment, kiedy człowiek zaczyna coś w sobie dostrzegać, prawda?

[00:14:00] Jakub
Dokładnie, kiedy podejrzewasz, że coś jest nie tak i próbujesz tylko ustalić co. Zaczyna się więc od diagnostyki, a potem nie można po prostu udzielić ogólnych porad, ile leków brać na który objaw, na którą chorobę. Podstawą jest to, że można zapobiegać najczęstszym chorobom cywilizacyjnym, po prostu stosując profilaktykę.

[00:14:24] Gospodarz
To tak jakby… może dlatego niedożywienie jest dość przerażającą koncepcją, bo oczywiście objawy nie pojawiają się od razu. Jasne, może… może objawiać się zmęczeniem i tym podobnymi rzeczami, ale to są rzeczy, o których ktoś taki jak my powiedziałby po prostu: „To normalne, bo jestem przepracowany”. I może tak być… może tak być. Jakie są więc objawy i jak się to faktycznie objawia, po ilu latach… jak to wygląda w rzeczywistości?

[00:14:51] Jakub
To jest właściwie największy problem. Nie zorientujesz się w porę, jeśli nie zwrócisz na to uwagi. Możesz skończyć z osteoporozą, złamaniem kości udowej, złamaniem biodra, czymś takim, i wtedy masz problem. Mogą cię czekać długoterminowe konsekwencje.

[00:15:10] Gospodarz
Chyba mówimy o starości, jeśli chodzi o te kontuzje, prawda? To...

[00:15:13] Jakub
To częsty problem, ale nie chcesz… nie chcesz się nim później zajmować. Jeśli masz starszych rodziców, coś w tym stylu, to jest naprawdę nieprzyjemne, kiedy nie są już mobilni i tak dalej. A w przypadku młodszych pokoleń, nie chcesz też doświadczyć momentu, w którym twoje serce przestaje bić i trzeba cię reanimować. I znowu, jak to się dzieje? To nie dzieje się z dnia na dzień. Jeśli nie ma wrodzonej wady serca, stopniowo się do niej zbliżasz. A dzieje się tak, ponieważ słyszałeś o witaminie D, więc zwiększasz dawkę, zaburzając metabolizm wapnia. A to może prowadzić do odkładania się wapnia w tkankach miękkich, naczyniach krwionośnych, nerkach. I wtedy masz problem gdzie indziej. Więc jeśli ci na tym zależy i pracujesz nad profilaktyką, tak jak my w Trime, możesz temu bardzo skutecznie zapobiec. Nawet przy podstawowym dawkowaniu te problemy nie powinny wystąpić.

[00:16:11] Gospodarz
Czy osoba, która bierze suplementy, powinna, lub czy może to zrobić, powinna nagle zwiększyć... ilość suplementów, które przyjmuje codziennie?

[00:16:23] Jakub
U niektórych tak. Można z tego odnieść pewne korzyści. Ale generalnie lepiej jest profilaktycznie, w sposób ciągły, przyjmować jakieś...

[00:16:34] Gospodarz
Generalnie chodzi o dzienne spożycie, prawda?

[00:16:37] Jakub
Zależy. Nie da się wcisnąć skutecznych dawek w jedną tabletkę, ale zasadniczo wszystko będzie w porządku, jeśli przyjmiesz dobrze opracowany suplement multiwitaminowy, który pokryje Twoje podstawowe zapotrzebowanie. Selen, chrom, nie wiem, jod, witamina D, witamina K2... coś, czego... nie musisz w pełni rozumieć, a mimo to spełni Twoje oczekiwania.

[00:17:03] Gospodarz
Teraz prawdopodobnie przejdziemy do samego dawkowania, a właściwie, jak obliczyć, powiedzmy, ile miligramów jest dla niego odpowiednie… jak to dawkować? Podstawowa matematyka, być może, gdy dieta jest już w miarę pod kontrolą, a teraz chcesz… teraz chcesz porozmawiać o samych suplementach.

[00:17:26] Jakub
W przypadku multiwitamin producent formułuje je tak, aby przy podstawowym dawkowaniu, nie wiem, rano, po południu, wieczorem, zapewnić podstawowe dzienne spożycie zalecanych dawek. Nie chodzi o to, co jest optymalne dla organizmu, tylko o podstawowe.

[00:17:44] Gospodarz
Czy to nie jest po prostu średnia? Bo szczerze mówiąc, mam wrażenie, że wchodzę do jakiejś apteki, powiedzmy, bez nazwy, kupuję suplementy i teraz... i teraz nie jestem pewna...

[00:18:00] Jakub
Zwykle tak nie jest. Zazwyczaj robi się to w taki sposób, że... na etykiecie widzisz wiele składników, które potencjalnie mogą Ci pomóc. Ale to najtrudniejsza kategoria. Specjaliści zazwyczaj nie lubią się tym zajmować i wolą przyjrzeć się temu, czego brakuje w Twojej diecie lub jakie są wymagania Twojego stylu życia w wyższych dawkach, a następnie doradzą Ci, jak dobrać odpowiednie dawki z kilku suplementów. Ale jeśli rozmawiamy ze słuchaczami, którzy nie mają dostępu do specjalistów lub nie muszą się tym zajmować na tym etapie życia, dobrze skomponowany preparat multiwitaminowy przyniesie Ci wiele korzyści, a wtedy myślę, że konieczne jest dodanie kilku składników, takich jak kwasy tłuszczowe omega-3 oraz witamina D i witamina K, których dawkę również warto zwiększyć w określonych porach roku.

[00:18:57] Gospodarz
Więc samo przyjmowanie witamin prawdopodobnie nie jest zbędne, ale znowu, każdy musi sam sprawdzić, ile ich przyjmuje, i niestety, w tym przypadku, jest to prawdopodobnie kwestia indywidualna...

[00:19:10] Jakub
Zdecydowanie, częściowo. Zależy to od Twojej... Twojej wyjątkowości, Twojego profilu żywieniowego, Twojej genetyki i tak dalej. Ale podstawy z pewnością można zaspokoić za pomocą multiwitamin.

[00:19:24] Gospodarz
A jeśli chodzi o samo niedożywienie, czy uważasz, że jest to pewien negatywny trend, który już istnieje i będzie się utrzymywał?

[00:19:34] Jakub
Mam nadzieję, że będzie lepiej, ale na razie jesteśmy w tej fazie. Era DDT i Czarnobyla jest już za nami. Mamy inny problem… i trzeba się nim zająć, stale go powtarzać i uświadamiać opinii publicznej, żeby zdała sobie sprawę, że nasza aktywność fizyczna spadła. Musimy zacząć to kompensować, bo mamy nadmiar jedzenia, a organizm nie jest do tego przystosowany. Musimy nauczyć się kompensować nadmierny stres, czy to poprzez oddychanie, przebywanie na łonie natury, relacje międzyludzkie i tak dalej. Odżywianie jest niezwykle ważne, ale to tylko jeden z tych czynników. Mimo to myślę, że najłatwiej jest pomyśleć o tym, jak… i dodać do tego… dodać do tego witaminę D, witaminę K2. Każdy może to zrobić…

[00:20:26] Gospodarz
Dziękuję za informację, Jakub.

[00:20:28] Jakub
Nie ma za co.

[00:20:29] Gospodarz
Jeśli macie dodatkowe pytania, koniecznie zajrzyjcie na Facebooka i Instagram Trime albo napiszcie do Jakuba lub innych członków zespołu Trime. Jestem pewien, że odpiszą, niezależnie od tego, czy chodzi o odżywianie, czy o cokolwiek innego. Do zobaczenia w kolejnych odcinkach. Miłego dnia, do widzenia.

[00:20:50] Jakub
Uważaj na siebie, do widzenia.